فشار خون و ورزش

نقش ورزش در پیشگیری و درمان فشار خون بالا کاملاً شناخته شده و ورزش در هر سه سطح پیشگیری از فشارخون موثر است.

تشخیص

فشارخون بالا یک بیماری خاموش و در بسیاری از موارد تا مرحله ای که موجب آسیب ارگان های بدن نشده باشد، بدون علامت است.
به همین علت، از بیماری هایی است که باید مورد غربالگری قرار گیرد، یعنی حتی در افراد بدون علامت هم باید هر از گاه کنترل شود.
بعضی افراد ممکن است هنگام بالا رفتن فشار خون احساس سنگینی سر یا برافروختگی را تجربه کنند اما اغلب موارد بدون علامت است.
به منظور تعیین میزان فشار خون، سه بار اندازه گیری در طول سه ماه لازم است. اگر نتایج لب مرزی به دست آید، می توان پایش ۲۴ ساعته را انجام داد. این مقادیر بیشتر با آسیب ارگان هدف ارتباط دارند.
افزایش موقت یا مداوم فشارخون ممکن است با استرس همراه باشد، در این موارد در دیگر مواقع مقادیر فشارخون طبیعی است (مثلاً نشانگان روپوش سفید). این امر ممکن است در ۲۰ درصد از افراد دیده شود و مرتبط با وقایع قلبی عروقی نیست.
فشار خون به میزان قابل توجهی در ۲۴ ساعت متغیر بوده و دارای افت شبانگاهی است. فقدان این افت شبانگاهی با اثرات جدی تری از آسیب ارگان هدف مرتبط است.

علت شناسی

اولیه، اسانسیل یا بدون علت مشخص (۹۰ تا ۹۵ درصد)
ثانویه، همراه با الف) بیماری کلیوی و ب) اختلالات هورمونی شامل نشانگان کوشینگ
کوآرکتاسیون آئورت
حاملگی

علائم و نشانه ها

فشار خون بالا و بی علامت کنترل نشده
عوارض ارگان های انتهایی شامل هیپرتروفی بطن چپ، اختلالات عملکرد کلیوی، اختلالات شبکیه و سختی شریان ها
تصمیم بر درمان بر اساس خطر کلی قلبی عروقی شامل کلسترول توتال، کم بودن کلسترول با دانسیته بالا، سیگار، عدم تحمل گلوکز و هیپرتروفی بطن چپ گذاشته می شود.
هیپرتروفی بطن چپ یک عامل خطر قلبی عروقی و یک عامل مستقل پیشگویی کننده مرگ و میر قلبی، وقایع قلبی عروقی و مرگ و میر کلی است. اولین تغییرات در بطن چپ اختلال عملکرد دیاستولی است. پس از آن تغییرات غیر قرینه دیواره قلب و بعد از آن هیپرتروفیconcentric اتفاق می افتد. بازگشت این تغییرات در اثر درمان امکان پذیر است.

ورزش و هیپرتروفی بطن چپ

ورزش استقامتی موجب هیپرتروفی eccentric بطن چپ و ورزش ایزومتریک موجب هیپرتروفی concentric بطن چپ می شود.
ضخامت دیواره خلفی بطن چپ با افزایش سن زیاد می شود، هیپرتروفی بطن چپ در بعضی گروه های نژادی شایع تر است. هیپرتروفی بطن چپ در مردان بیش از زنان است.

عوارض فشارخون بالا

مرحله تسریع شده یا بدخیم عروقی

سکته مغزی خونریزی دهنده
نارسایی قلبی احتقانی
اسکلروز کلیوی
دیسکسیون آئورت
ممکن است نشان دهنده سختی شریان ها، بیماری شریان های کرونر و مرگ ناگهانی باشد.
اختلالات ریتم قلب
سکته مغزی لخته شونده
بیماری عروق محیطی

ظرفیت ورزش و فشارخون بالا

گرچه ورزش منظم موجب کاهش فشار خون در حالت استراحت می شود، اما در حین ورزش فشار خون بالا می رود.
بالا نرفتن متناسب فشار خون هنگام ورزش می تواند نشانه ای از یک بیماری جدی در عروق کرونر خونرسان به قلب باشد و حتماً به بررسی های تکمیلی نیاز دارد.
با توجه به افزایش فشار خون هنگام ورزش، افرادی که در شروع جلسه ورزشی فشار خون سیستولیک ۱۸۰ یا بالاتر یا فشارخون دیاستولیک ۱۱۰ یا بالاتر دارند، نباید آن جلسه ورزشی را انجام دهند.

فشارخون بالای ناشی از ورزش نیز ممکن است رخ دهد. افزایش فشارخون سیستولیک بیش از ۶۰ میلی متر جیوه بعد از ۵ دقیقه، بیش از ۷۰ میلی متر جیوه بعد از ۱۰ دقیقه یا افزایش فشارخون دیاستولیک بیش از ۱۰ میلی متر جیوه در هر زمان با پیدایش فشارخون بالا و خطر وقایع قلبی عروقی مرتبط است.
ظرفیت ورزشی به تدریج از افراد سالم تا بیماران بدون هیپرتروفی تا بیماران با هیپرتروفی بطن چپ کم می شود.
در صورت هیپرتروفی بطن چپ، کسر جهشی کاهش می یابد.
ظرفیت ورزش و مصرف اکسیژن حتی در مبتلایان به فشارخون متوسط به شدت کم می شود.
ارتباط معکوس بین مصرف اکسیژن از یک طرف با فشارخون متوسط شریانی و سن از طرف دیگر وجود دارد.
ارتباط معکوس بین حجم ضربه ای و برون ده قلبی از یک طرف و فشارخون متوسط شریانی در حالت استراحت از طرف دیگر وجود دارد.
برون ده قلبی و ضربان قلب از یک طرف با سن از طرف دیگر ارتباط معکوس دارند.
هیپرتروفی بطن چپ با حداکثر مصرف اکسیژن ارتباط ندارد.
در افراد مبتلا به فشارخون بالا، فشارخون بعد از ورزش به علت افزایش ظرفیت عروقی تا ۱۲ ساعت کاهش می یابد.

درمان فشارخون بالا

برای افزایش خفیف فشارخون، تغییرات شیوه زندگی را وارد برنامه فرد کنید:

پیشگیری از چاقی
کم کردن مقدار مصرف نمک
افزایش فعالیت فیزیکی

ورزش به عنوان درمان فشارخون بالا

اثرات ورزش به مدت ۲۰ تا ۶۰ دقیقه در ۶۰ تا ۸۰ درصد بیشینه ضربان قلب، ۳ بار در هفته:

کم شدن ضربان قلب زیر بیشینه (ساب ماگزیمال)
افزایش حداکثر اکسیژن مصرفی
کاهش فشار خون سیستولیک و دیاستولیک همراه با کاهش توده عضلانی بطن چپ و شاخص توده عضلانی بطن چپ
در متاآنالیز مطالعات تجربی کنترل شده تصادفی نتایج ۲۹ مطالعه تجربی شامل ۱۵۳۳ بیمار کاهش فشار خون با ورزش هوازی (سیستولیک ۶/۴ و دیاستولیک ۱/۳) را نشان داده است.
شدت ورزش موجب تفاوت ناچیزی در مقدار کاهش فشارخون می شود.
تعداد جلسات تمرینی اثر ناچیزی بر مقدار کاهش فشارخون دارد.

درمان دارویی فشارخون بالا

داروها و اندیکاسیون های خاص

مدرها- موجب افزایش حجم ادرار و کاهش فشار خون می شوند. در بیماران دارای فشارخون بالا همراه با نارسایی قلب، فشارخون بالای دیاستولیک و سالمندان، به طور رایج استفاده می شوند. باید مراقب هیدراتاسیون کافی و تعادل الکترولیتی هنگام ورزش باشید.

مسددهای بتا- موجب کاهش تعداد ضربان قلب و کاهش حجم ضربه ای و کاهش فشار خون می شود. در بیماران دارای فشار خون بالا همراه با آنژین صدری، بعد از سکته قلبی و تاکی آریتمی ها به طور رایج استفاده می شوند.

مهار کننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین- موجب کاهش فشار خون می شوند. در بیماران مبتلا به فشار خون بالا همراه با نارسایی قلب، اختلال عملکرد بطن چپ، بعد از سکته قلبی و مشکلات کلیوی دیابتی به طور رایج استفاده می شوند.

مسددهای کانال کلسیم- موجب کاهش قدرت انقباضی قلب و کاهش فشار خون می شوند. در بیماران مبتلا به فشار خون بالا همراه با آنژین صدری، بیماران سالمند، و فشار خون بالای سیستولیک به طور رایج استفاده می شوند.

مسددهای آلفا- موجب کاهش فشار خون می شوند. در بیماران مبتلا به علائم بزرگی پروستات با یا بدون فشار خون بالا به طور رایج استفاده می شوند.

مسددهای گیرنده آنژیوتانسین – در بیماران مبتلا به فشار خون بالا از دسته داروهای خط اول هستند.

به یاد داشته باشیم بسیاری از داروهای فشار خون مثل مسددهای بتا یا مسددهای کانال کلسیم موجب کاهش ضربان قلب چه در استراحت و چه در یک فعالیت مشخص ورزشی می شوند و در محاسبه برنامه ورزشی بر اساس ضربان قلب باید لحاظ شوند. و به طور کلی در بیماران، استفاده از مقیاس بورگ یا سختی نسبی کار ارجح است.

تهیه و تنظیم: دکتر لاله حاکمی
متخصص بیماری های داخلی- فلوشیپ فدراسیون پزشکی ورزشی آسیا
نایب رئیس و رئیس کمیته سلامت فدراسیون پزشکی ورزشی و رییس کمیته پزشکی فدراسیون تکواندو